Nét đẹp trong văn hóa mời trà

Thủy Tiên

Dù là ở vùng miền nào, văn hóa mời trà khi khách đến chơi nhà từ xưa đã trở thành một nét đẹp của người Việt Nam. Chén trà không chỉ thể hiện tính lịch sự, nhiệt tình của người mời mà còn thể hiện lối sống hoa mỹ, thanh tao không phân biệt bất cứ tầng lớp, địa vị nào trong xã hội. Trà không thể thiếu vào những ngày giỗ, tết, trên bàn thờ tổ tiên hay bên lề hội nghị… Uống trà, mời trà là cái bắt đầu, là sự kết thúc.

Trà từ lâu đã gắn liền trong đời sống thường nhật của người Việt. Trà không những được dùng làm thức uống mà còn là vật phẩm trong sính lễ, dịp ma chay, tạ lễ, tiếp khách. Khi khách đến chơi nhà thì chủ nhà dù có bận đến mấy cũng dừng việc, pha trà mời khách. Người bình dân uống kiểu bình dân, quan lại, quý tộc có tiệc trà kiểu quý tộc. Tất cả đều thể hiện sự trân trọng, lòng hiếu khách. Bên tách trà nóng biết bao điều được đề cập, được thổ lộ.

Ông bà ta từ xưa đã có câu “Khách đến nhà không trà thì rượu” ở bất cứ nơi đâu cứ hễ đến chơi nhà đều được chủ nhà mời chén trà để tỏ bày sự tiếp đón chu đáo, lịch sự đối với khách. Một thức uống bình dân phổ biến, gần gũi nhưng lại chứa đựng tình cảm của chủ nhà.

Để bắt đầu một câu chuyện người Việt thường bắt đầu từ chén trà. Bởi thế, từ xưa đã có câu “Chén trà là đầu câu chuyện” để thay cho câu nói về tục ăn trầu không ngày xưa. Việc chủ nhà mời khách nhâm nhi một tách trà thơm nồng là một nét mới trong nếp sống hiện đại ngày nay, cũng là thay cho lời chào nồng hậu của gia chủ.

Cùng với sự phát triển của nền văn hóa dân tộc, uống trà được người Việt nâng lên thành một thú chơi, một thứ nghệ thuật với đầy đủ ý nghĩa của nó. Chẳng thế mà người ta gọi văn hóa uống trà là một “môn nghệ thuật” bởi tầng sâu ý nghĩa về mặt thưởng thức, hình thức cũng như hương vị của trà. Để một chén trà đạt chuẩn về chất lượng thì chén trà đó phải được tạo thành từ “Nhất thủy, nhì trà, tam bôi, tứ bình”, nghĩa là điều quan trọng nhất phải là nước đun trà, thứ hai là loại trà, tiếp đến là dụng cụ pha, uống trà và cách pha, uống trà. Đối với người Việt, mời trà là một ứng xử văn hóa biểu hiện sự lễ độ, lòng mến khách. Uống trà cũng là một cách ứng xử văn hóa, uống để đáp lại lòng mến khách của người dâng trà, để bắt đầu lời tâm sự.

Trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử cùng với sự phát triển của thời đại, tục uống trà của người Việt đã tạo nên một bản sắc văn hóa được lưu truyền rộng rãi trong đời sống của mọi người, thấm cả vào những câu ca dao, tục ngữ, những điệu hò dân gian trữ tình, những áng thi văn bất hủ và cả trong tâm thức thường ngày của mỗi người.